(2) Chế độ cho người thất nghiệp ở Thụy Sĩ

Những điều kiện để được hưởng lương thất nghiệp
(Etre au chômage - trường hợp bang Genève)

Từ mục này chúng tôi sẽ cung cấp thông tin về trợ cấp thất nghiệp ở Thụy Sĩ dưới dạng "Câu hỏi - Trả lời". Đọc những thông tin dưới đây, có thể các bạn sẽ buồn vì thấy nhiều thủ tục nhiêu khe quá để được nhận tiền trợ cấp. Tuy nhiên, trên thực tế thì rất đơn giản. Tôi vẫn thường chơi thể thao với hàng chục người thất nghiệp. Ngày nào họ cũng có mặt trên sân ném bi sắt, tranh cãi hơn thua 1 - 2 cm, chẳng hề nghĩ tới ngày đi làm. Thời gian họ dành để làm các thủ tục này chắc chắn không nhiều.

Tôi vẫn nhớ mãi lời một anh bạn Tây nói cách đây 20 năm: "Chủ tư bản nuôi bạn giống y như nuôi lợn, nếu bạn không muốn làm việc cho chúng thì chúng sẵn sàng nuôi bạn để bạn yên tâm chơi, đừng tham gia biểu tình hay phá hoại, và để yên cho bọn chúng làm giàu bằng công sức lao động quần quật của những con lợn muốn làm thuê cho chúng. Tuy nhiên tớ vẫn phải làm việc vì nếu tớ không làm việc thì con cháu tớ cũng lại bắt chước tớ và gia đình tớ sẽ không còn là một gia đình đúng nghĩa...".

1. Tôi có được bảo hiểm thất nghiệp không ?
Trong các bài này tôi dùng từ "lương thất nghiệp" vì đấy là từ nhân viên ORP thường dùng khi làm việc với người thất nghiệp. Họ cho rằng tiền trợ cấp thất nghiệp hàng tháng họ cấp cho bạn cũng tương tự như tiền lương, trong đó vẫn gồm đủ các loại bảo hiểm, thuế và các nghĩa vụ tài chính khác tương tự như tiền lương người lao động vẫn nhận... Chỉ có điều thay vì bạn làm việc cho doanh nghiệp để nhận lương thì giờ bạn làm việc cho ORP để nhận, và công việc của bạn trong 8h vàng ngọc hàng ngày là tìm kiếm việc làm mới.

Những đối tượng được nhận lương thất nghiệp là:

- Gần như tất cả người làm công ăn lương ở Thụy Sĩ đều được bảo hiểm thất nghiệp bắt buộc. Quy định đóng bảo hiểm thất nghiệp được ghi trong luật AVS (Bảo hiểm tuổi già và cho người còn sống khi người trợ cấp chết ). Luật quy định khi tiền lương tháng đạt 500 CHF (francs Thụy Sĩ) trở lên thì bắt buộc phải đóng bảo hiểm AVS.
- Tuy nhiên những người lao động độc lập không được bảo hiểm. Họ tự kiếm sống và có thể tự mua bảo hiểm.
- Quyền hưởng bảo hiểm thất nghiệp chấm dứt khi bạn đến tuổi nhận lương cho người già.

2. Tôi phải thỏa mãn những điều kiện gì để có quyền nhận lương thất nghiệp ?
Quyền nhận lương thất nghiệp phụ thuộc vào một số điều kiện sau:

2.1) Là người thất nghiệp.
Bạn phải thất nghiệp toàn phần hoặc bán thất nghiệp.
Bạn vẫn có quyền nhận lương thất nghiệp khi bạn đi làm bán thời gian đồng thời bạn vẫn mong muốn tìm một việc làm toàn thời gian, hoặc bạn đang tìm kiếm thêm một việc làm bán thời gian khác để đảm bảo có mức thu nhập như làm việc toàn thời gian.

Lưu ý, để chứng minh bạn là người thất nghiệp, bạn phải đến đăng ký thất nghiệp tại cơ quan có thẩm quyền, như ORP hay tòa thị chính.

2.2) Là người mất một phần việc làm và bị giảm lương.

Bạn phải chứng minh được bạn bị ngừng làm việc ít nhất 2 ngày kèm theo là tiền lương bị giảm. Khi đó, quỹ thất nghiệp sẽ xem xét bù đắp phần tiền lương bị giảm cho bạn.

2.3) Bạn phải sống ở Thụy Sĩ.

Việc bạn mang quốc tịch Thụy Sĩ hay nước ngoài không ảnh hưởng đến quyền nhận lương thất nghiệp của bạn. Tuy nhiên bạn phải sống tại Thụy Sĩ. Nếu là người nước ngoài, bạn phải có giấy phép lưu trú hợp pháp.

Nếu bạn sống ở nước ngoài nhưng làm việc tại Thụy Sĩ, bạn sẽ được các cơ quan có thẩm quyền của nước bạn đang sống xem xét trả lương thất nghiệp cho bạn.

2.4) Bạn phải thuộc lứa tuổi được phép lao động nghề nghiệp.

Quy định này có nghĩa là bạn đã hoàn thành chương trình giáo dục phổ cập bắt buộc, đồng thời bạn cũng chưa đến tuổi được hưởng bảo hiểm tuổi già.

2.5) Bạn phải đóng bảo hiểm thất nghiệp trước đó tối thiểu 12 tháng.

Trong hai năm trước sát với thời điểm ghi danh thất nghiệp, bạn phải đóng bảo hiểm tối thiểu 12 tháng.

Nếu bạn phải nuôi nấng 1 trẻ em dưới 10 tuổi và trong thời gian này bạn chưa nhận trợ cấp thất nghiệp, bạn sẽ vẫn được nhận lương thất nghiệp nếu như bạn đã đóng bảo hiểm tối thiểu 12 tháng trong 4 năm trước sát với thời điểm ghi danh thất nghiệp. Nếu số trẻ em dưới 10 tuổi được bạn nuôi tăng lên thì cứ mỗi trẻ em, thời gian trước đó để tính đã đóng bảo hiểm tối thiểu 12 tháng sẽ tăng lên 2 năm.

Nếu bạn đã nhận lương thất nghiệp trước khi bắt đầu phải nuôi 1 trẻ nhỏ dưới 10 năm và bạn vẫn chưa hết quyền được nhận lương thất nghiệp thì thời hạn được nhận lương thất nghiệp sẽ kéo dài thêm 2 năm, tức là từ 2 lên 4 năm.

2.6) Những trường hợp không đóng bảo hiểm, không có hợp đồng lao động trong hơn 12 tháng, nhưng vẫn được hưởng lương thất nghiệp

- Đi học thêm, áp dụng đối với những người đã sống ít nhất 10 năm tại Thụy Sĩ

- Bị bệnh, tai nạn, mang thai và sinh con, áp dụng với những người đang sống ở Thụy Sĩ khi xảy ra những chuyện này.

- Bị giam trong các nhà tù Thụy Sĩ.

- Ly hôn, ly thân, vợ hoặc chồng chết, mất trợ cấp tàn tật, áp dụng với những người sống ở Thụy Sĩ, lại bắt đầu đi kiếm việc làm sau khi bị các sốc kể trên làm dừng làm việc, miễn là thời điểm diễn ra các sốc trên không quá 1 năm.

2.7) Chấp nhận tìm việc làm mới

Bạn phải chấp nhận một việc làm mới phù hợp và chấp nhận tham gia các giải pháp tái hòa nhập cộng đồng làm việc, ví dụ chấp nhận đi học nâng cao hoặc học thêm nghề khác gần tương tự với nghề của bạn...

2.8) Tôn trọng các quy định kiểm tra

Bạn phải tham gia các hoạt động theo yêu cầu của ORP, nhất là gặp gỡ các chuyên viên giúp bạn tìm kiếm việc làm mới. Bạn cũng phải chấp nhận những gì ORP đòi hỏi bạn làm để hạn chế tối đa tình trạng thất nghiệp toàn phần của bạn.

3. Phải làm gì để được nhận lương thất nghiệp:

Như đã viết ở trên, ngay khi biết sẽ thất nghiệp và muốn được hưởng lương thất nghiệp, bạn cần đến đăng ký tại các cơ quan có thẩm quyền (ORP hay tòa thị chính) và chọn một Quỹ thất nghiệp để nhận lương.

Trong tháng thất nghiệp đầu tiên, bạn phải nộp cho Quỹ thất nghiệp của bạn một số giấy tờ sau:

- Tờ khai "Đề nghị trả lương thất nghiệp".

Xem mẫu ở đây: http://www.ge.ch/emploi-recherche/doc/demande-indemnites.pdf

hoặc ở đây: http://www.espace-emploi.ch/dateien/Formulare/PDF/F/716-101_f_V2-1_ausfuellbar2.pdf

- Bản sao hồ sơ đăng ký thất nghiệp của bạn do ORP cấp.

- Chứng nhận của doanh nghiệp nơi bạn đã làm việc trong 2 năm trước khi thôi việc.

Chứng nhận làm theo mẫu sau: http://www.espace-emploi.ch/dateien/Formulare/PDF/F/716-103_f_V2.1_ausfuellbar.pdf

Tiếp đó, vào cuối mỗi tháng, bạn phải gửi tới Quỹ thất nghiệp của bạn hai tờ khai sau:

- Tình hình trong tháng của người đang nhận lương thất nghiệp.

Mẫu tờ khai ở đây: http://www.vs.ch/Data/forms/srv_64/IC_Formulaire_IPA_27.10.2010_Specimen.pdf

- Chứng nhận số tiền làm thêm trong tháng của người đang nhận lương thất nghiệp

Mẫu tờ khai ở đây: http://www.espace-emploi.ch/dateien/Formulare/PDF/F/716-105_f_1-1-2-ausfuellbar.pdf

Xem một số mẫu khác ở đây:

Indemnisation

• Demande d'indemnité de chômage (716.101)
• Obligation d'entretien envers des enfants (716.102)
• Demande d'exemption des prestations cantonales en cas de maladie (PCM)
• Attestation de l'employeur des rapports de travail avant la période de chômage (716.103)
• Attestation de l'employeur pour frontalier ou en cas de départ définitif à l'étranger (716.052)
• Attestation de l'employeur pour travailleur à domicile (716.120)
• Attestation de gain intermédiaire durant la période de chômage (716.105)
• Attestation d'allocation pour perte de gain (APG)(716.108)

Mesures d'insertion

• Demande d'allocation de formation (716.850)
• Demande d'allocation d'initiation au travail (716.841)

4. Một số nghĩa vụ khác của bạn:

4.1) Trong thời gian hưởng lương thất nghiệp, bạn có nghĩa vụ cung cấp miễn phí và theo yêu cầu những thông tin mới của bạn cho các cơ quan liên quan để họ xác định tình hình mới của bạn và điều chỉnh mức lương thất nghiệp và các trợ cấp khác nếu cần.

Những thông tin này rất đa dạng, ví dụ bạn làm thêm và có thêm thu nhập; bạn tự triển khai làm nghề độc lập, không đi làm thuê nữa (mở quầy hàng rau, thịt ở chợ trời chẳng hạn), bạn bị ốm, bị tai nạn...

4.2) Bạn tiếp tục khẳng định có trách nhiệm trong việc tìm kiếm việc làm mới, toàn thời gian hoặc bán thời gian, theo nghề cũ hoặc chuyển sang làm nghề mới.

Muộn nhất là vào ngày mùng 5 của tháng tiếp theo, bạn phải gửi ORP bằng chứng chứng tỏ bạn vẫn tiếp tục tìm kiếm việc làm trong tháng.
Mẫu tờ khai ở đây: http://www.espace-emploi.ch/dateien/Formulare/PDF/F/716-007_f_V4.2-ausfuellbar.pdf

Đặc biệt bạn phải chấp nhận 1 việc làm nếu nó phù hợp với bạn.

5. Thế nào là "1 việc làm phù hợp với bạn"

Nói chung, người đang nhận lương thất nghiệp buộc phải chấp nhận mọi việc làm được đề nghị, trừ một số trường hợp sau đây, gọi là việc làm không phù hợp với bạn:

- Việc làm không tuân theo các điều kiện lao động bình thường mà bạn vẫn làm;
- Việc làm không phù hợp với năng lực, năng khiếu của bạn và khác nhiều với những hoạt động trước đây của bạn (về nguyên tắc quy định này không áp dụng đối với người dưới 30 tuổi).
- Việc làm không phù hợp với cá nhân bạn, ví dụ tuổi, tình trạng sức khỏe, tình trạng gia đình...
- Việc làm cần di chuyển, đi lại mỗi ngày hơn 4h.

- Nếu bạn đạt được một thỏa thuận sẽ trở lại làm việc trong thời gian tới, miễn là khoảng thời gian chờ đợi để bắt đầu việc làm mới không quá dài.
- Việc làm đem lại cho bạn dưới 70% lương thất nghiệp. Tuy nhiên nếu như bạn đang có 1 việc làm phụ để nâng tổng thu nhập lên trên 70% thì bạn vẫn có thể buộc phải chấp nhận việc làm này.

còn tiếp.